عالی — بریم با هم مثل دو پژوهشگر دقیق سراغ این موضوع: «چه روغنی برای گیربکس اتومات مناسب است؟» مخصوص شرایط ایران. بعد از توضیح علمی و فنی، امداد خودرو در کرج و امداد خودرو مهرشهر و امداد خودرو فردیس و چند برند مطرح که در بازار ایران موجود هستند هم معرفی می‌کنم (با ذکر مشخصات و محدودیت‌ها). اگر بخوای، می‌تونیم برای خودروی‌تان مدل/سال خاص هم پیشنهاد دهیم.
۱. چرا انتخاب روغن گیربکس اتومات مهم است
اول توضیح می‌دهم چرا این مایع فقط مثل «روغن موتور» نیست، بلکه نقشی بسیار حیاتی‌تر دارد. وقتی گیربکس اتوماتیک کار می‌کند، موتور، تبدیل گشتاور، سیال هیدرولیک، کلاچ‌ها، فشاری که جعبه‌دنده تحمل می‌کند، دما، اصطکاک و خوردگی همه در بازی‌اند. پس:
این روغن هم روان‌کننده است (کاهش اصطکاک و سایش قطعات)،
هم انتقال‌دهنده هیدرولیک است (در بسیاری گیربکس‌های AT، سیال ATF فشار را برای تعویض دنده تولید می‌کند)،
هم خنک‌کننده است (دما بالا می‌رود، سیال باید بتواند حرارت را دفع کند)،
و هم محافظ قطعات است (در مقابل زنگ‌زدگی، اکسیداسیون، لغزش، خرابی آب‌بندها).
اگر روغن مناسب نداشته باشید، نشانه‌ها می‌آیند: تأخیر در تعویض دنده، تقه زدن گیربکس، لغزش دنده، بوی سوختگی، دمای بالا، یا حتی گیربکس خراب. پس انتخابِ درست و تعویض به‌موقع آن یک سرمایه‌گذاری بزرگ در سلامت خودروست.
—
۲. فاکتورهای فنی در انتخاب روغن گیربکس اتومات
حالا دقیق‌تر، فاکتورهایی که باید ببینید:
الف) مشخصات سازنده خودرو
اولین گام این است که دفترچهٔ خودرو یا پلنت سرویس (Service Manual) را چک کنید: سازنده چه نوع روغن ATF را توصیه کرده؟ مثلاً توضیح می‌دهد «ATF Dexron III»، «ATF Mercon V»، یا «ATF LT 71141» برای گیربکس AL4 (مثال خودروهای پژو/رنُو) است. برای نمونه: روغن گیربکس اتوماتیک موبیل ATF LT 71141 برای گیربکس AL4 در ایران معرفی شده است. ([ravanmotor.com][1])
اگر روغن با استاندارد مناسب نخرید، ممکن است دنده‌ها نرم عوض نشوند، یا بندی از گیربکس آسیب ببیند.
ب) نوع گیربکس (خودکار۴ سرعته، ۶ سرعته، CVT، دوکلاچه)
گیربکس‌های اتوماتیک فرق می‌کنند: بعضی چهار سرعته ساده‌اند، بعضی ۶ یا ۸ سرعته‌اند، بعضی CVT هستند، بعضی دوکلاچه. هر نوع ممکن است سیال مخصوص خودش را بخواهد. برای مثال CVTها معمولاً سیالی دارند که خواص اصطکاکی خاصی دارد.
در ایران خودروهایی با گیربکس‌های AL4، ۴HP20، DP0 و … هستند. مثلاً در محصول بهران، نوشته شده: مناسب برای خودروهایی مثل پژو 206 تیپ ۶، ال‌نود اتومات، زانتیا، با گیربکس AL4، DP2، DP0 است. ([بازرگانی شیربانیان][2])
ج) مشخصات استاندارد و سطح کیفیت (Quality Grade)
برندهای معتبر روغن گیربکس، استانداردهایی مثل DEXRON (جنرال موتورز)، MERCON (فورد)، Toyota T-III/IV، VW/Audi G ۰۲۳۵۰۰، ZF TE-ML و … را اعلام می‌کنند. انتخاب روغنی که آن سطح را داشته باشد مهم است.
مثلاً در معرفی محصول Mobil LT 71141 آمده است: دارای تاییدیه PSA B71 2340, Voith Turbo H55.6336.xx, ZF TE-ML 04D, 11B, 14B, 17C, MB-Approval 236.11 ([ravanmotor.com][1])
در ایران، به‌ویژه با شرایط آب‌وهوایی (گرما، ترافیک) و بزرگراه‌ها، توصیه می‌شود روغن تمام یا حداقل نیمه‌سنتتیک با سطح استاندارد بالا انتخاب شود.
د) شرایط آب‌وهوایی و رانندگی ایران
ایران یک کشور متنوع است: از مناطق بسیار گرم تا سرد، و ترافیک سنگین در کلانشهرها. شرایطی مثل ترافیک، توقف زیاد، دمای زیاد موتور، بزرگراه‌ها با سرعت – همه فشار بیشتری روی گیربکس می‌گذارند.
بنابراین، روغن باید:
پایدار در دمای بالا باشد (ناکافی بودن این مورد باعث کاهش ویسکوزیته و خرابی آب‌بندها).
در دمای پایین خوب جریان پیدا کند (برای تعویض نرم دنده در سرد).
مقاومت خوبی در برابر اکسیداسیون، فشار بالا و کاهش گرانروی داشته باشد.
ه) دورهٔ تعویض روغن
روغن گیربکس اتومات نیز مانند روغن موتور نیاز به سرویس دارد. بر اساس یکی از منابع تخصصی تعمیر گیربکس در ایران، تعویض روغن گیربکس اتومات معمولاً هر ۲۰٬۰۰۰ تا ۴۵٬۰۰۰ کیلومتر انجام می‌شود، با توجه به شرایط رانندگی. ([گیربکس کار ایرانیان][3])
یک نکتهٔ مهم: «تعویض کامل» به‌معنی تخلیهٔ کامل و پر کردن دوباره نیست همیشه؛ برخی گیربکس‌ها نیاز به «فلاش» دارند تا سیال قدیمی، رزیدوی‌ها و ذرات فرسوده خارج شوند.
—
۳. مراحل انتخاب و تعویض صحیح روغن گیربکس اتومات
در ایران، وقتی می‌خواهید برای گیربکس اتومات خودروتان روغن بگیرید، این مراحل را طی کنید:
مرحلهٔ اول: بررسی دفترچه خودرو
مدل دقیق گیربکس را پیدا کنید (مثلاً AL4، 4HP20، CVT، …).
نوع روغن توصیه‌شده را یادداشت کنید (مثلاً ATF LT 71141 یا DEXRON III).
حجم روغن مورد نیاز (لیتر) را بدانید.
مرحلهٔ دوم: انتخاب روغن مناسب
سطح کیفیت استاندارد را با آنچه سازنده گفته، تطبیق دهید. اگر سطح بالاتر را انتخاب کنید (مثلاً سنتتیک کامل)، عمر بهتر، تغییر دنده نرم‌تر خواهد بود.
توجه داشته باشید که «ترکیب روغن پایه» و «افزودنی‌ها» مهمند؛ در شرایط ایران انتخاب روغنی با ویسکوزیته مناسب و مقاومت حرارتی بالا، ارزش دارد.
مرحلهٔ سوم: تهیهٔ برند معتبر
در ایران برندهای داخلی باکیفیت (یا وارداتی اصلی) در دسترس هستند — در ادامه چند مثال می‌آورم. مطمئن شوید که بسته‌بندی، تاریخ تولید، علائم اصالت وجود دارد.
مرحلهٔ چهارم: سرویس تعویض
خودرو را گرم کنید تا گیربکس در دمای کارکرد باشد.
روغن قدیمی را تخلیه کنید (اگر فلاش لازم است، انجام دهید).
فیلتر گیربکس (اگر دارد) را تعویض کنید یا حداقل بررسی نمایید.
روغن جدید را با حجم توصیه‌شده بریزید. بعضی خودروها نیاز به ریست شدن سطح روغن، اسکنر یا تراز دمایی دارند — در خودروهای ایران ممکن است نیاز به کارگاه متخصص داشته باشد.
مرحلهٔ پنجم: پیگیری پس از تعویض
پس از تعویض، چند کیلومتر (مثلاً ۵۰ تا ۱۰۰) با سرعت ملایم رانندگی کنید و ببینید آیا دنده‌ها نرم‌تر شده‌اند؟ آیا صدای غیرعادی ندارید؟
هر چند وقت یک‌بار سطح روغن گیربکس را (اگر گیربکس اجازه می‌دهد) کنترل کنید، نشتی ندارد؟ رنگ روغن قرمز است یا قهوه‌ای شده؟ رنگ تیره یا بوی سوختگی نشانهٔ خراب شدن است.
—
۴. برندها و محصولات معتبر موجود در بازار ایران
حالا چند محصول که در ایران موجود هستند را معرفی می‌کنم — این باعث می‌شود بهتر انتخاب کنید. البته همیشه قبل از خرید، تطابق با مدل خودروتان را بررسی کنید.
[Aisin Premium ATF 6]()
مناسب خودروهای ژاپنی/کره‌ای
262,30 PLN
[Mobil ATF 220]()
برند جهانی پرکاربرد ایران
30,60 PLN
[Fuchs TITAN ATF 3353]()
برند تخصصی اروپا مناسب شرایط ایران
39,00 PLN
[Ravenol ATF Dexron H III]()
برند آلمانی با کیفیت بالا
153,24 PLN
[Castrol Transmax Z ATF]()
برند بریتانیایی صنعتی
63,44 PLN
[ZF LifeguardFluid 9 ATF]()
برند اختصاصی گیربکس ZF
65,00 PLN
[Ravenol ATF T‑IV Fluid]()
برند تخصصی اروپای مرکزی
657,99 PLN
[Motorcraft ATF Mercon LV]()
برند آمریکایی تخصصی گیربکس
209,00 PLN
و توضیح کوتاه در مورد هرکدام:
[Aisin Premium ATF 6](): برند ژاپنی/کره‌ای، مناسب خودروهای ژاپنی/کره‌ای با گیربکس اتوماتیک. اگر خودروی شما ساخت ژاپن یا کره است، گزینهٔ عالی است.
[Mobil ATF 220](): برند معروف جهانی، در ایران هم موجود است؛ برای خودروهایی با گیربکس AL4 و مشابه که در بازار ایران زیادند یکی از گزینه‌های پرطرفدار.
[Fuchs TITAN ATF 3353](): برند اروپایی، مناسب برای کسانی که می‌خواهند «بهترین» را بخرند، مخصوصاً اگر قرار است خودرو را نگه دارند یا استفاده سنگین دارند.
[Ravenol ATF Dexron H III](): مناسب برای گیربکس‌هایی که با استاندارد Dexron H یا مشابه هستند.
[Castrol Transmax Z ATF](): گزینه صنعتی‌تر، برند شناخته‌شده؛ اگر می‌خواهید انتخاب ایمن و جهانی داشته باشید.
[ZF LifeguardFluid 9 ATF](): برای گیربکس‌هایی که ساخت ZF یا تحت مجوز ZF هستند؛ مخصوصاً اگر خودروی شما اروپایی است.
[Ravenol ATF T‑IV Fluid](): نسخهٔ تخصصی‌تر با سطح کیفیت بالا؛ برای خودروهای پیشرفته‌تر.
[Motorcraft ATF Mercon LV](): برند آمریکایی؛ مناسب اگر خودروتان برند آمریکایی دارد یا گیربکسش با استاندارد Mercon LV مطابقت دارد.
برندهای داخلی/موجود در ایران
بهــران: مثال: «روغن گیربکس بهران اتوماتیک 1لیتر LT 71141» مناسب برای خودروهایی مثل پژو 206 تیپ ۶، تندر ال‌نود اتومات، زانتیا اتومات. ([بازرگانی شیربانیان][2])
زیک: مثال «روغن گیربکس اتوماتیك زیک ATF SP‐3». ([oilbest.ir][4])
فوکـس (Fuchs): محصول ایران با برند بین‌المللی: TITAN ATF 3000 L, TITAN ATF 4000 L. ([fuchs.ir][5])
دَیان: ایران – «DAYAN ATF III / II». ([dayanoilco.com][6])
این برندها اگرچه ممکن است قیمت پایین‌تر داشته باشند، اما مطابقت‌شان با استاندارد خاص گیربکس شما باید حتماً بررسی شود.
—
۵. نکات ویژه برای ایران
چند نکتهٔ خاص برای بازار ایران داریم:
دمای محیط: در شهرهای گرم (تهران، اهواز، شیراز) فشار و دمای گیربکس افزایش می‌یابد؛ پس روغن باید مقاومت بالایی در برابر اکسیداسیون داشته باشد.
ترافیک سنگین و توقف موتوری زیاد: این شرایط باعث دمای بالا و کندی در تعویض دنده می‌شود؛ لذا سرویس دوره‌ای را جدی بگیرید (مثلاً هر ۲۰٬۰۰۰ تا ۳۰٬۰۰۰ کیلومتر).
کیفیت سیال و تقلب: بازار ایران ممکن است کالاهای تقلبی یا بدون اصالت باشد؛ دقت کنید به نشان اصالت، تاریخ تولید، بسته‌بندی مطمئن.
شرایط سرویس نامناسب یا عدم سرویس: بعضی مواقع دیده شده که گیربکس‌ها فقط «روغن نخورده‌اند» بلکه فیلتر یا مدار هیدرولیکشان نیاز به سرویس دارد؛ اگر فقط روغن ریخته شود بدون فلاش یا فیلتر، ممکن است عمر روغن کمتر شود.
گذر از استانداردها: اگر خودروی شما گیربکس با استاندارد خاص دارد (مثلاً گیربکس AL4 یا CVT)، انتخاب روغنی که دقیقاً آن استاندارد را داشته باشد بسیار مهم‌تر از قیمت است.
—
۶. خلاصهٔ راهنمای انتخاب و نگهداری
قدم اول: دفترچه خودرو را مطالعه کنید و استاندارد روغن گیربکس را پیدا کنید.
قدم دوم: روغن با سطح کیفیت مناسب انتخاب کنید؛ ترجیحاً برند معتبر.
قدم سوم: شرایط ایران را در نظر بگیرید (دمای بالا، ترافیک، توقف زیاد) و سرویس را منظم انجام دهید.
قدم چهارم: تعویض روغن گیربکس اتومات هر ۲۰٬۰۰۰ تا ۴۵٬۰۰۰ کیلومتر یا طبق توصیهٔ سازنده انجام دهید.
قدم پنجم: برندها و گزینه‌های موجود را مقایسه کنید و کیفیت، اصالت، حجم و قیمت را لحاظ کنید.
قدم ششم: پیامد انتخاب ناصحیح را بشناسید — گیربکس گران است، هزینهٔ اشتباه زیاد است.
—
اگر بخواهی، می‌توانم لیستی از ۵ گزینه روغن گیربکس اتومات مناسب بازار ایران با قیمت به‌روز آماده کنم (با توجه به مدل‌های خودرو پرطرفدار ایران مثل پژو ۲۰۶، رنو ساندرو، هیوندای النترا) تا دقیق برای خودروی شما بررسی کنیم. می‌خوای؟.